Κυριακή 15 Μαΐου 2011

Τα «τέρατα» χαρτογραφούν τον εαυτό μας


Οι πρωτεργάτες της Atopos, Βασίλης Ζηδιανάκης και Στάμος Φαφαλιός, μας ξεναγούν στην έκθεση «ΑRRRGΗ! Τέρατα και σημεία στη Μόδα»
 


 


Συρματοπλέγματα και κούκλες βιτρίνας, αλλόκοτες περούκες, περίεργα ρούχα και αξεσουάρ. Πριν ακόμα η ομάδα της Atopos Contemporary Visual Culture ολοκληρώσει το στήσιμο της έκθεσης «ΑRRRGΗ! Τέρατα και Σημεία στη Μόδα» στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς, που εγκαινιάζεται την Παρασκευή, η σκηνογραφία της φανερώνει ότι θα βρεθούμε σε ένα ιδιότυπο ντεφιλέ. Ο ενδυματολόγος Βασίλης Ζηδιανάκης και ο συνεργάτης του Στάμος Φαφαλιός μάς διορθώνουν: «Πρόκειται για διαδήλωση! Είναι εμπνευσμένη από την εποχή μας, από την κρίση της οικονομίας, αλλά και από τα δημιουργικά ταλέντα που αναζητούν τον δρόμο τους». Το δίδυμο είναι η κινητήριος δύναμη του πολιτιστικού οργανισμού, αφιερωμένου στην τέχνη και τη μόδα, με πρωτοποριακά ερευνητικά πρότζεκτ που απευθύνονται σε διεθνές κοινό.


Ποια είναι λοιπόν τα σημεία και τα τέρατα; «Θα παρουσιάσουμε δημιουργίες σχεδιαστών και καλλιτεχνών που μεταμορφώνουν –ή παραμορφώνουν– με ακραίο τρόπο την ανθρώπινη φιγούρα. Δεν είναι προτάσεις για το πώς να ντυθούμε, αλλά για το πώς το σώμα γίνεται ένα έργο τέχνης. Τα τέρατα παρελαύνουν, για να υποστηρίξουν τη διαφορετικότητά τους, για να μας προκαλέσουν να συναντήσουμε και να συμφιλιωθούμε με τον Αλλον, αλλά και με πτυχές του εαυτού μας που είναι άγνωστες σε εμάς», λένε οι πρωτεργάτες της Atopos. Το πρώτο ερέθισμα γεννήθηκε στο μυαλό του Ζηδιανάκη πριν από περίπου λίγα χρόνια: «Είχε τελειώσει η έκθεση “Χραατς”, με τα χάρτινα φορέματα της δεκαετίας του ’60, και εγώ ήδη είχα αρχίσει να σκέφτομαι πώς οι ανθρωπόμορφοι χαρακτήρες επηρεάζουν τη μόδα. Ετσι καταλήξαμε στο νέο μας εγχείρημα, που είναι anti-fashion, καθώς επιλέγουμε τους πιο αβάν-γκαρντ συμμετέχοντες, που διαπνέονται από ελευθερία σκέψης και σύλληψης και εκτέλεσης των ιδεών τους. Τίποτα δεν είναι φτιαγμένο για να φορεθεί».


Τα λεγόμενα characters αγγλιστί δεν είναι τίποτε άλλο από φιγούρες με ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Η Atopos ξεκίνησε μια καινούργια έρευνα, όπως αυτή που είχε κάνει με τα φορέματα, και έτσι, ο Ζηδιανάκης και η ομάδα του ανακάλυψαν ένα τολμηρό σύμπαν στο Διαδίκτυο, μέσα από 5.500 εικόνες. «Καλλιτέχνες, σχεδιαστές, γραφίστες εκμεταλλεύτηκαν τις δυνατότητες που τους έδωσε το Ιντερνετ και σχεδίασαν εκατομμύρια εικόνες και μορφές αντισυμβατικές. Από το 1990 και μετά πειραματίστηκαν, αντάλλαξαν ιδέες και απόψεις, ανοίχτηκαν σε ένα νέο πεδίο δράσης. Χιλιάδες ανθρωπάκια με περίεργα χαρακτηριστικά ξεπήδησαν σε διαφημίσεις, εξώφυλλα δίσκων, προϊόντα και βέβαια στη μόδα. Ολα αυτά τα συναντά κανείς στο Διαδίκτυο, που είναι για εμένα όπως το Διάστημα. Ενας χαοτικός χώρος, άπειρος σε μέγεθος, που είναι αδύνατον να τον εξερευνήσεις όλο. Οι ανθρωπόμορφες φιγούρες λοιπόν θα μπορούσε να είναι ο αλλόκοτος, περίεργος, τερατώδης Αλλος με τον οποίο θες να επικοινωνήσεις. Οπως ακριβώς δεν γνωρίζουμε πώς θα ήταν ένας εξωγήινος αλλά του δίνουμε μορφή, σάρκα και οστά. Οι characters ζουν στον πλανήτη του Ιντερνετ».



Κόμικς εναντίον characters
Μήπως όλα αυτά μάς τα έχουν πει ήδη τα κόμικς; «Μερικοί μπορεί να μας παρεξηγήσουν και να νομίσουν ότι πρόκειται για έκθεση με τέτοια θεματολογία. Λάθος. Τα κόμικς δημιουργούνται βάσει σεναρίου. Τα characters έχουν το σενάριο που τους δίνουμε εμείς οι ίδιοι, παίρνουν την υπόστασή τους από εμάς όπως οι ήρωες στο Second Life στο Ιντερνετ. Επιμένουμε: Η έκθεση είναι μια χαρτογράφηση του άγνωστου και διαφορετικού Αλλου, που μπορεί να είναι και ο εαυτός μας, οι πολλοί και διαφορετικοί εαυτοί μας που αναζητούν χώρο να εκφραστούν. Δεν είναι μια έκθεση για τον Μίκυ και τον επιθεωρητή Ο’ Χάρα στο Μίκυ Σίτι ούτε για τον Σούπερμαν ή κάποιο μυθολογικό ήρωα. Ακόμα και η λέξη τέρας στην αρχαιότητα δεν σήμαινε κάτι δύσμορφο ή τρομακτικό, αλλά κάτι που δεν έχει εξήγηση, όπως λ. χ. το ουράνιο τόξο. Θέλουμε να παρακινήσουμε τους θεατές να δώσουν οι ίδιοι την ερμηνεία στις μορφές που θα δουν, να τους δώσουν ζωή με το βλέμμα ή τις σκέψεις τους. Το νόημα της έκθεσης δεν είναι κάτι που θέλουμε να «φορέσουμε» εμείς στους επισκέπτες, αλλά να το βρουν μόνοι τους», λένε ο Στάμος Φαφαλιός και ο Βασίλης Ζηδιανάκης.



Ο ενδυματολόγος τονίζει ότι αντιτίθεται στη μόδα: «Εννοώ τη στενή της ανάγνωση, τι είναι εντός ή εκτός μόδας, ποιες είναι οι σεζόν, τι σημαίνει βιομηχανική παραγωγή. Με ενδιαφέρει μονάχα εκείνο το τμήμα της που αντικατοπτρίζει την ανάγκη που έχει ο άνθρωπος για αλλαγή, για να εκφράσει διαφορετικούς ρόλους, προσωπικότητες και χαρακτήρες. Ως σωματικός κώδικας. Οχι με την έννοια του τι θα φορεθεί φέτος. Ετσι λοιπόν παρακολουθώ τα πιο πειραματικά και επαναστατικά ρεύματα, όχι τα ντεφιλέ με τις νέες τάσεις». Ο Στάμος Φαφαλιός συμπληρώνει: «Από τότε που η μόδα μπλέχτηκε με τη διαφήμιση και τη μαζική παραγωγή, έγινε ένα με το σύστημα. Ομως, υπάρχουν πολλοί τρόποι να τη δει κανείς. Εμείς επιλέγουμε στη συγκεκριμένη έκθεση μια οπτική γωνία εντελώς διαφορετική από τα συνηθισμένα, πιο κοντά στην ορμή της δημιουργικότητας και μακριά από τη βιτρίνα».

 «Με πάθος και ειλικρίνεια να υποστηρίζεις αυτό στο οποίο έχεις ταχθεί»
Στη δύσκολη περίοδο που ζούμε, πόσο αφορά τον κόσμο μια έκθεση που αποτυπώνει μια τάση στη μόδα, την οποία ανακάλυψε και ανέδειξε η έρευνα του Ζηδιανάκη; «Ιδιαίτερα σε μια εποχή κρίσης, νομίζω ότι ο καθένας πρέπει με πάθος και ειλικρίνεια να υποστηρίζει αυτό στο οποίο έχει ταχθεί, αυτό που υπηρετεί. Αν στην Ελλάδα όλοι έκαναν ακριβώς αυτό, τότε δεν θα είχαμε φτάσει στη σημερινή κατάσταση». Ο Στάμος Φαφαλιος συμπληρώνει: «Δεν είναι μια έκθεση που κόστισε πολλά χρήματα, δεν πρόκειται για μια ακριβή παράγωγή. Είναι όμως μια ανοιχτή πρόσκληση σε όλους να ανακαλύψουν μια διαφορετική διάσταση της μόδας, ακόμα και να αποδράσουν από τις έγνοιες τους. Είναι πρωτότυπη, πειραματική, με ερωτήματα και όχι απαντήσεις. Νομίζω ότι οι επισκέπτες θα την αγαπήσουν τόσο πολύ όσο και τη Μόδα από Χαρτί του 2007»


Η έρευνα της Atopos δεν θα αποκρυσταλλωθεί μόνον ως έκθεση αλλά θα γίνει και έκδοση, με τίτλο «Νot a toy–Fashioning radical characters», η οποία θα κυκλοφορήσει από την Ρictoplasma Ρublishing του Βερολίνου. Το αφιέρωμα στο Μπενάκη περιέχει ρούχα και αξεσουάρ φτιαγμένα από τα πιο περίεργα υλικά, μάσκες και φωτογραφίες, αντικείμενα, ευφάνταστες λύσεις να αλλάξεις το πρόσωπο ή το σώμα σου, με την υπογραφή 50 γνωστών ή άσημων σχεδιαστών και καλλιτέχνών, που δεν είναι μουσειακά κομμάτια. Ανάμεσά τους είναι οι Maison Martin Margiela, Walter Van Beirendonck, LucyandBart, Jean-Charles De Castelbajac, Mareunrol’s, Bas Kosters, Issey Miyake, Henrik Vibskov, Charlie Le Mindu, Boris Hoppek, Craig Green, Bernhard Willhelm, Cassette Playa, Andrea Ayala Closa, Piers Atkinson, Pyuupiru. Την Ελλάδα εκπροσωπεί ο 27χρονος Ελληνας Γιώργος Τούρλας με διεθνή καριέρα, τον οποίον ο Ζηδιανάκης ανακάλυψε στο Iντερνετ, και η Digitaria. Συμμετέχει επίσης ο Κύπριος Αλέξης Θεμιστοκλέους.

Η έκθεση εγκαινιάζεται στις 14 Μαΐου με μια περφόρμανς που έχει τίτλο «Ο χορός των τεράτων» και θα διαρκέσει ώς το τέλος Ιουλίου στο Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς.
Της Μαργαριτας Πουρναρα

Ο Γαλαξίας των κεκοιμημένων

Tετράωρη περφόρμανς της ομάδας Blitz για αισθήματα, ανθρώπους, ιδέες, πράγματα, εκφράσεις που έσβησαν.






«Είμαι ο Μαχάτμα Γκάντι. Πέθανα το 1948. Μου λείπει...». Eνας ηθοποιός, ένα όνομα γραμμένο με μαρκαδόρο πάνω σ’ ένα φύλλο χαρτί, ένα υπόγειο πάρκινγκ πρόχειρα διαμορφωμένο σε θεατρική αίθουσα και η παράσταση αρχίζει. Σταδιακά, στη σκηνή εμφανίζεται και ο υπόλοιπος θίασος – νέα πρόσωπα, νέα ονόματα στο χαρτί, ολοένα και περισσότερες αναφορές σε άτομα, λέξεις, πράγματα που έχουν χαθεί οριστικά. Η ζωή, ο θάνατος, η χαρά, η συγκίνηση, τα μεγάλα αναπάντητα ερωτήματα, οι διαχρονικές πανανθρώπινες αξίες, τα ασήμαντα της καθημερινότητας: αποφεύγοντας τις μεγαλόπνοες διακηρύξεις και τα σοβαροφανή αποφθέγματα, ο «Γαλαξίας» της ομάδας Blitz κατορθώνει να αγγίξει τον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης, συμπυκνώνοντας το παρελθόν του πλανήτη μέσα σε τέσσερις μόλις ώρες.
Η όλη σύλληψη της περφόρμανς είναι εκπληκτικά απλή: οκτώ ηθοποιοί ενσαρκώνουν ανθρώπους που έχουν πεθάνει, αντικείμενα που έχουν χαθεί, ιδεολογίες που ξεπεράστηκαν, φράσεις που δεν χρησιμοποιούνται πια. Για τη μεταμφίεση δεν απαιτούνται ειδικά κοστούμια ή εντυπωσιακά σκηνικά. Καμία παράσταση δεν είναι ακριβώς ίδια με την άλλη, αφού το περιεχόμενο εμπλουτίζεται συνεχώς με νέες... απώλειες.
Ο θάνατος είναι ένα θέμα που εμφανίζεται σταθερά στις παραστάσεις των Blitz από τους παραταγμένους νεκρούς στο «Φάουστ» έως το «Cinemascope», που εκτυλισσόταν τις τελευταίες εννέα ημέρες πριν από το τέλος του κόσμου. «Ο θάνατος είναι τελείως εξορισμένος από τη σύγχρονη ζωή», υποστηρίζει ο Γιώργος Βαλαής. «Ακόμα και ο κανονισμός των πολυκατοικιών απαγορεύει να φέρεις ένα νεκρό στο σπίτι για να τον θρηνήσεις όπως γινόταν παλαιότερα». Κι όμως, η επίγνωση της θνητότητάς μας είναι ακριβώς αυτό που δίνει νόημα στη ζωή, όπως η συνειδητοποίηση της εφήμερης φύσης των πραγμάτων μάς κάνει να τα εκτιμάμε περισσότερο. Eτσι, η ενασχόληση με τον θάνατο στον «Γαλαξία» δεν έχει τίποτα το μακάβριο ή το απαισιόδοξο. Αντίθετα, η θλίψη εναλλάσσεται αδιάκοπα με τη χαρά και την κατάλληλη στιγμή η συγκίνηση εκτονώνεται με ένα αστείο, σαν μια διαρκής υπενθύμιση ότι το χιούμορ είναι ένα από τα ελάχιστα όπλα που διαθέτουμε απέναντι στον θάνατο. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις οι ηθοποιοί μοιάζουν να προσπαθούν να προστατέψουν το κοινό από μια σκοτεινή πραγματικότητα. 
«Νομίζω ότι σε αυτήν την παράσταση χωρούν κάποιες στιγμές που να είναι ακόμα πιο βαριές. Χρειάζεται μερικές φορές να γίνεται ακόμα πιο τραγικό, για να γίνεται ακόμα πιο αστείο», αναγνωρίζει η Αγγελική Παπούλια. Το χιούμορ είναι ένας τρόπος να αντιμετωπίζουμε τον θάνατο, αλλά δεν είναι ο μοναδικός. Υπάρχει και ο θρήνος και η σιωπή. «Είναι πάρα πολύ σημαντικές οι σιωπές σε αυτήν την παράσταση, τις οποίες πάλι φοβόμαστε νομίζω».
Μπορεί να μην έχουν ξεχάσει την ομορφιά της ζωής, όμως στην πλειονότητά τους οι χαρακτήρες του «Γαλαξία» έχουν αφήσει πίσω τα μίση, τις έριδες και τα πάθη των ζωντανών. Κυριαρχεί η αίσθηση της συμφιλίωσης και του μοιράσματος, τόσο μεταξύ των ηρώων όσο και μεταξύ κοινού και ηθοποιών. Στην πρόχειρη σκηνή συνυπάρχουν αναρχικοί και φασίστες, άγιοι και αμαρτωλοί, φιλάνθρωποι και τρομοκράτες. Κανένας δεν μονοπωλεί την προσοχή του κοινού, κανένας δεν φέρει την ετικέτα του «καλού» ή του «κακού». Ολοι καταλαμβάνουν τον ίδιο χρόνο, είτε έζησαν με τα φώτα της δημοσιότητας στραμμένα επάνω τους είτε ήταν απλοί, καθημερινοί άνθρωποι, που αγαπήθηκαν μόνο από τα κοντινά τους πρόσωπα. Κατά μία έννοια, κανένας τους δεν έχει πεθάνει, καθώς όλοι παραμένουν ζωντανοί στη μνήμη όσων τους θυμούνται. «Οι πραγματικοί νεκροί είναι αυτοί που δεν ειπώθηκαν», υπογραμμίζει ο Χρήστος Πασσαλής.


Οι «νεκροί» στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι μόνο άνθρωποι, αλλά και αντικείμενα, ιδέες, λέξεις. Oλοι και όλα έχουν κάτι να πουν, κάτι να νοσταλγήσουν – το παράξενο στον «Γαλαξία» είναι ότι οι νεκροί επωμίζονται το βάρος της ίδιας τους της απώλειας, θρηνώντας εκείνοι αντί για τους ζωντανούς. Αν και δεν έζησαν κυριολεκτικά, τα χαμένα πράγματα συμβολίζουν την απώλεια του εαυτού μας που τα αγάπησε, τα πίστεψε ή τα βίωσε, σαν μικροσκοπικά κομμάτια του συνόλου που ο καθένας μας ονομάζει «εγώ». Αντίστοιχα, η εξαντλητική αναφορά στο παρελθόν της ανθρωπότητας μας οδηγεί σταδιακά στο παρόν. «Σαν όλοι αυτοί που πέρασαν, όλα αυτά που ακούστηκαν, να έχουν ως συνέπειά τους τη σημερινή πραγματικότητα», αναφέρει ο Χρήστος Πασσαλής.
Εκτός από κόκκινο κρασί, το οποίο ρέει άφθονο πάνω και κάτω από τη σκηνή, το κοινό μοιράζεται με τους ηθοποιούς μια εμπειρία, η οποία δεν διαθέτει δομημένη πλοκή ή σημαντικά γεγονότα ούτε καθορισμένη αρχή και τέλος –αφού οι θεατές μπορούν να εισέρχονται και να αποχωρούν από την αίθουσα όποτε το επιθυμούν–, αλλά είναι γεμάτη έντονα συναισθήματα. Τα μέλη της ομάδας δηλώνουν ότι αυτό που τους μένει, στο τέλος της παράστασης, είναι η αίσθηση της επικοινωνίας και της ανταλλαγής με το κοινό.«Μοιραζόμαστε την ίδια στάση απέναντι στον θάνατο, είτε είναι θρήνος είτε είναι αστείο είτε είναι απλά μια σιωπή», εξηγεί ο Γιώργος Βαλαής.
Μολονότι ο ίδιος μηχανισμός επαναλαμβάνεται σε όλη τη διάρκεια της περφόρμανς, το αποτέλεσμα είναι κάθε άλλο παρά πληκτικό, ακόμα και για όσους παραμένουν στην αίθουσα και τις τέσσερις ώρες. Εξάλλου, «για να αναπτυχθεί, για να δούμε όλοι πού μπορεί να πάει, χρειάζεται χρόνος», διευκρινίζει η Αγγελική Παπούλια.


Ο «Γαλαξίας» συνεχίζεται κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή μέχρι τέλους Μαΐου, στο υπόγειο του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης». Μαζί με την ομάδα Blitz παίζουν οι Aρης Αρμαγανίδης, Θάλεια Ιωαννίδου, Ελένη Καραγιώργη, Ελίνα Λούκου, Μιχάλης Μαθιουδάκης και Νίκος Φλέσσας.
Της Χριστινας Σανουδου


Δευτέρα 9 Μαΐου 2011

Μικρή Ινδιάνα

Mια μικρή διαβόλισσα
σκανταλιάρα, απατεώνισσα,
φορά κοσμήματα στ΄ αυτιά
στο στήθος, το λαιμό, τον αφαλό,
που λάμπουν νωχελικά,
μια σκύλα που κουνά την κόκκινη ουρά
αργά, μεθυστικά και την ξανακουνά
με ρούχα μικροσκοπικά,
χρειάζομαι φακό μεγεθυντικό
ντυμένη να τη δω
και μια φωτιά το πάθος της ν΄ ανάψω
μια μικρή ακροβάτισσα
στα σύννεφα πετά
κάνει πως παραπατά
ελαφίνα προκλητική
στα δάση του μυαλού κρυμμένη
μια μικρή κλέφτρα,
κλέβει τις ψυχές
αφού τις κομματιάσει πρώτα
και σου τις δίνει να τις φας,
χαϊδεύει τα μαλλιά της διπλανής της
ανοίγει την πόρτα και χάνεται
σε μαύρους λαβύρινθους,
στα τοξωτά φρύδια του χρόνου
και στη μαγεία του υπονόμου,
στο τέλος παντρεύτηκε, λένε, τον πατέρα της
ή ένα μικρό πάνθηρα, κανείς δεν ξέρει, 
εγώ όμως την έκλεισα
στο μαγικό μπουκάλι του κρασιού
και κάθε βράδυ το ανοίγω και την πίνω
στ΄ όνειρο να μ΄ επισκεφθεί.